Vajina ortalama 8-10 cm boyunda, cinsel ilişki sırasında sertleşmiş bir penisin hepsini içine alabilecek kadar esneme özelliğine sahip bir organdır. Normal doğum sırasında bir bebeğin kafasının ve omuzlarının çıkabileceği kadar esneyebilmektedir.

Vajina girişinin etrafındaki kaslar idrar tutmaya, dışkılamaya, cinsel birleşmeye, orgazma, bağırsak hareketlerine ve doğum sırasında bebeğin çıkmasına yardımcı olurlar. Yani bu kaslar idrar ve dışkıyı kontrol etmeyi ve vajinayı daraltmayı aynı anda yaparlar. Aynı şekilde idrar ve dışkı yaparken bu kasları gevşetiriz, aynı anda vajina girişi de gevşer.

Cinsellik, birleşme, penis girişi ve benzeri konularda olumsuz düşüncelere sahip kadınlarda vajinayı çevreleyen kaslarda, stres anında refleks (istemsiz) kasılmalar başlar. Bu kaslar kasılıp vajina, makat ve idrar deliğini sıkıştırarak otomatik bir korunma cevabı verir.

Vajinismuslu kadınların çoğu kocalarını çok sevdiklerini söyledikleri halde penisin vajinaya girişi konusunda aşırı derecede kaygılı, endişeli ve korku içindedirler. Bu kaygıları ve korkuları o kadar yoğun yaşarlar ki, vajina etrafında vajinayı kapatan kasların refleks olarak kasılmasına neden olurlar. Bu kadınların isteyerek yaptığı durum değildir (Göze gelen kalemden korunmak için göz kapağının refleks olarak kapanması gibi). Vajinismus stres ve korku sonucu oluşan bir korunma refleksidir. Strese yol açan penis-vajina ilişkisidir. Acıyacak, ağrıyacak, delinecek, yırtılacak, patlayacak korkularıyla, istemsiz (yani kadının kontrolü dışında) ortaya çıkan kasılmalar cinsel ilişkinin gerçekleşmesine izin vermez. Vajinal bir refleks olduğu kadar bedensel bir korku refleksidir. Bu refleks bazen bir dokunuşla, bazen birleşme düşüncesinin veya geçmişte olan travmatik bir olayın akla gelmesiyle oluşur. Böyle bir durum bir kez yerleşti mi artık şartlı bir refleks haline gelir ve her birleşme denemesi ve düşüncesinde kendiliğinden ortaya çıkar.

Vajinismuslu kadınların vajina içine herhangi bir cisim sokma girişimleri de acı verici bir işlem olarak algılanır.

Vajinismuslu kadınlarda en temel belirti, cinsel birleşme anında panik atak benzeri bir durum yaşanmasıdır. Bilinci açık olsa bile hasta kontrolü kaybeder. Bunun yanı sıra sadece vajina etrafında değil, buna eşlik eden kas gruplarında istemsiz kasılmalar olur. Tüm vücutta kasılma, endişe, korku ve panik hali olur. Hasta bacaklarını sıkıca kapatır ve elleriyle eşini iter. Genellikle vajina bölgesine müdehale sona erdiğinde, kaslar gevşer ve normale döner. Bu durumun en az 6 ay boyunca sürekli yada yineleyici bir biçimde tekrarlaması durumudur vajinismus. Bir takım nedenlerden dolayı kadınlar kendilerini savunma ve koruma çabaları içine girerler.

Disparoni (ağrılı cinsel ilişki); vajinal doğum sonrası nedbe dokusu, azalan östrojen sonucu vajinal girişin elastikiyetini kaybetmesi, bir takım enfeksiyonlar gibi nedenlerle oluşur.Vajinismus ise disparoniye sebep olan sebeplerden sadece biridir. Disparonisi olan kadınlarda bunun vajinismustan kaynaklanıp kaynaklanmadığını araştırmak gerekir.